W dniu 23.03.2022 r. Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa z dnia 12 marca 2022 r. Zmiany obowiązują wstecz, począwszy do dnia 24 lutego 2022 r. Poniżej przedstawiamy ogólne zasady specustawy, z uwzględnieniem uchwalonych zmian.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa z dnia 12 marca 2022 r. przewiduje warunki uznania pobytu obywateli Ukrainy za legalny na terytorium Polski, a także warunki, które muszą być spełnione w zakresie wykonywania przez te osoby pracy w Polsce.
Zgodnie z ustawą, pobyt w Polsce obywatela Ukrainy, który przybył z terytorium Ukrainy do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia, który zostanie określony w rozporządzeniu, jest uznawany za legalny przez 18 miesięcy. Data ta jest jednak liczona od dnia 24 lutego 2022 r. Warunkiem objęcia tym przepisem jest również zadeklarowanie chęci pobytu obywatela Ukrainy w Polsce. Wyjazd takiej osoby z terytorium Polski, trwający powyżej 1 miesiąca, powoduje utratę tych uprawnień. Przepisami specustawy, na analogicznych zasadach, objęty jest również nieposiadający obywatelstwa ukraińskiego małżonek obywatela Ukrainy, a także obywatel Ukrainy, posiadający Kartę Polaka.
Obywatel Ukrainy musi zostać zarejestrowany:
Na podstawie ustawy tworzony jest specjalny rejestr, w którym będą przechowywane dane obywateli Ukrainy, które wjechały na terytorium Polski w związku z działaniami wojennymi. Wniosek należy złożyć w dowolnym urzędzie gminy na terytorium RP. Złożenie tego wniosku jest uznawane za zadeklarowanie zamiaru pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. Obywatel Ukrainy otrzymuje wówczas numer PESEL, przy czym wniosek musi być złożony osobiście i podpisany podpisem własnoręcznym, wypełniony przez wnioskodawcę lub pracownika organu na podstawie danych wnioskodawcy.
Tożsamość obywatela Ukrainy może zostać potwierdzona na podstawie szeregu dokumentów, tj. dokumentu podróży, karty Polaka, innego dokumentu ze zdjęciem, umożliwiającego ustalenie tożsamości, dokumentu potwierdzającego urodzenie (osoby poniżej 18 r.ż.). Tożsamość może zostać potwierdzona na podstawie dokumentu unieważnionego, jeżeli pozwala on na ustalenie tożsamości. W razie braku dokumentów tożsamość może być potwierdzona także za pomocą oświadczenia, składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Z powyższych przepisów wyłączone będą osoby, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na innej podstawie, tj. nie dotyczy to osób:
1) posiadających:
2) osób, które:
Wiele osób przekracza granicę na podstawie zezwolenia komendanta Straży Granicznej, udzielanego na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. Taka zgoda wydawana jest na okres 15 dni. W tym przypadku ustawa przewiduje, iż wjazd na terytorium Polski uznaje się za legalny przez 18 miesięcy.
Okres 18-miesięcznego legalnego pobytu może zostać przedłużony na wniosek obywatela Ukrainy o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenia takiego udziela się jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji, w takim wypadku obywatel jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Ustawa przewiduje również przedłużenie legalnego pobytu obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce przed 24.02.2022 r. W zależności od rodzaju podstawy legalnego pobytu pobyt zostaje przedłużony albo o 18 miesięcy albo do końca bieżącego roku.
Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.
Jeżeli ostatni dzień okresu ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres ważności tego zezwolenia ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.
Jeżeli ostatni dzień okresu ważności:
1) kart pobytu,
2) polskich dokumentów tożsamości obywatela Ukrainy,
3) dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”
– wydanych obywatelom Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.
Jeżeli ostatni dzień dopuszczalnego okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
1) na podstawie wizy Schengen wydanej przez organ polski,
2) na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen,
3) w ramach ruchu bezwizowego
– przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., a pobyt ten rozpoczął się przed tym dniem, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy.
Na podstawie specustawy obywatele Ukrainy mogą wykonywać pracę na terytorium RP w okresie swojego pobytu. Warunkiem wykonywania pracy jest legalność pobytu obywatela Ukrainy lub uznanie jego pobytu za legalny w świetle specustawy, a także powiadomienie w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Powiadomienie składane jest przez podmiot powierzający pracę formie elektronicznej – za pośrednictwem serwisu praca.gov.pl.
W drodze rozporządzenia może zostać ustalona liczba obywateli Ukrainy, którym podmiot powierzający wykonywanie pracy może powierzyć wykonywanie pracy, ustaloną w stosunku do liczby wszystkich osób, którym ten podmiot powierza wykonywanie pracy. Celem ustalenia takiego parytetu jest ochrona polskiego rynku pracy.
Ustawodawca wykreślił z ustawy słowo „bezpośrednio”, co jest odpowiedzią na postulaty wielu środowisk. Dzięki temu ustawa obejmuje nie tylko tych obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli granicę polsko-ukraińską, ale także te osoby, które przybyły do Polski z innych krajów. Zmianę tę należy ocenić pozytywnie, ponieważ usuwa niepewność co do zasad pobytu i możliwości zatrudnienia takich osób w Polsce
