Według raportu „KoronaBilans MŚP” Krajowego Rejestru Długów aż 44 proc. firm w ostatnich miesiącach (raport z czerwca 2021 r.) nie otrzymało od odbiorców należności za dostarczone towary i zrealizowane usługi. To w rezultacie prowadziło do utraty płynności finansowej. Resort pracuje nad kolejną nowelizacją ustawy, w tym usprawnieniem postępowań Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, gdyż mimo zmian prawnych obowiązujących od 1 stycznia 2020 roku, skala problemu nie maleje.
Przedsiębiorca, który nie otrzymał zapłaty za towar bądź usługę na czas może mówić o zatorze płatniczym. Często takie sytuacje niosą za sobą poważne problemy finansowe dla całej firmy, przede wszystkim brak możliwości uregulowania własnych zobowiązań. Przypomina to pewnego rodzaju „efekt domina”. Firma A nie otrzymując zapłaty od firmy B, nie posiada funduszy na opłacenie własnych zobowiązań firmie C, itd., piętrząc problemy w kolejnych przedsiębiorstwach.
W raporcie „KoronaBilans MŚP” czytamy, że przedsiębiorcy doświadczający opóźnień w zapłacie nie czekają biernie na rozwiązanie problemu. 43 proc. firm decyduje się na wszczęcie działań windykacyjnych w pierwszym miesiącu od upływu należnego terminu płatności. 36 proc. przedsiębiorców robi to podczas drugiego i kolejnego miesiąca. Nie jest to jednak nowy problem ani w Polsce, ani w Unii Europejskiej. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/35/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych była pierwszym unijnym aktem prawnym, który miał ograniczyć powstawanie zatorów płatniczych wśród przedsiębiorców. Następnie powstała kolejna dyrektywa 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r., którą Polska wdrożyła ustawą z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
W celu przeciwdziałania zatorom płatniczym, nowelizacja obowiązująca od 1 stycznia 2020 roku wprowadziła sztywny 60-dniowy maksymalny termin zapłaty w transakcjach asymetrycznych. Dotyczy więc on sytuacji, w których dłużnikiem jest duża firma, a oczekującym wierzycielem mikro- bądź małe lub średnie przedsiębiorstwo. Wcześniej duże firmy mogły sobie pozwolić na narzucanie mniejszym przedsiębiorcom umownych terminów płatności dłuższych niż 60 dni.
Umowne ustalenie terminu dłuższe niż 60 dni jest możliwe, gdy ustalenie to nie będzie nieuczciwe wobec wierzyciela, w transakcjach nie-asymetrycznych (duża firma – duża firma, MMŚP – MMŚP) oraz w sytuacji, gdy status dłużnika wobec dużej firmy będzie posiadał przedsiębiorca z sektora MMŚP.
Zwalczanie zatorów płatniczych przez polskiego ustawodawcę dokonuje się m.in. poprzez zakaz nadmiernego opóźniania zapłaty. W Ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych [Dz.U.2021.424 t.j.] jasno określono czym jest „nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych”. Art. 13b. wskazuje, że „nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmiot […] ma miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 złotych”. Złamanie tego zakazu grozi wszczęciem postępowania przez UOKiK oraz administracyjnymi karami finansowymi.
Zgodnie z art. 13d., każdy, kto podejrzewa dany podmiot o nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych może zawiadomić o tym fakcie Prezesa UOKiK. Do zawiadomienia należy dołączyć opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia, a także wszelkie dokumenty stanowiące dowód w sprawie.
Kary finansowe dla największych dłużników wzorowane są na francuskich systemach sankcyjnych. Prezes UOKiK nakłada bowiem karę stanowiącą sumę jednostkowych kar za każde spóźnione bądź niewykonane w terminie zapłaty wymagane w okresie postępowania. Jeśli w ciągu 2 lat od dnia nałożenia kary, UOKiK znów stwierdzi nadmierne opóźnienia w płatnościach, nowa kara finansowa zostanie podwyższona o 50%. Co ważne, kary unikną „ofiary” zatorów płatniczych. Prezes UOKiK wstrzyma się od nałożenia sankcji, jeśli wartość niespełnionych świadczeń jest równa lub mniejsza od wartości świadczeń nieotrzymanych lub spóźnionych. W takim wypadku przedsiębiorca otrzyma tylko pouczenie.
Jak wiadomo z definicji, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
Katalog czynów nieuczciwej konkurencji został skonkretyzowany nowelizacją obowiązującą od 1 stycznia 2020 roku. W ustawie dopisano, iż czynami takimi są również nieuzasadnione wydłużania terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, polegające na:
W związku z tym wierzyciele mogą występować z roszczeniami cywilnoprawnymi wobec dłużników na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Kancelaria Adwokacka Pałucki & Szkutnik od lat wspiera przedsiębiorców w różnych obszarach prawa. Dlatego nasz zespół doskonale rozumie, jak ważne jest dla polskich firm dochodzenie terminowych płatności za wykonane usługi lub dostarczone towary. Jeśli jako przedsiębiorca masz problem z zatorami płatniczymi, skontaktuj się z nami – udzielimy porady na podstawie szczegółowej analizy problemu oraz znajdziemy najlepsze rozwiązanie.
